صمد رهبریار کتابدار کتابخانه سیار قاصدک رشت در استان گیلان و یکی از منتخبین در بخش کتابخانه نهادی (کتابخانه سیار) برگزیده در سال ۱۴۰۰، در گفتگو با پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، ضمن معرفی این کتابخانه سیار، بیان داشت: قاصدک یک واحد کتابخانه سیار است که هدفش رساندن اجرای برنامه‌های فرهنگی و رساندن کتاب به محلات و منطقی است که دسترسی به کتابخانه ندارند. بیشتر تمرکز قاصدک پیرامون خانواده‌های مناطق حاشیه شهر و کمتر برخوردار است و به همین خاطر بهزیستی، آموزش و پرورش، مساجد و پارک‌ها از اصلی‌ترین مراکزی هستند که در ارتباط و همکاری مستمر با این کتابخانه سیار هستند. در کنار خدمات روتین کتابخانه‌ای، خدمات مشاوره‌ای، برگزاری جلسات جمع‌خوانی و معرفی کتاب، بخشی از فعالیت‌های معمول این کتابخانه است.

وی در ادامه افزود: کتابخانه سیار قاصدک به طور متوسط ۱۰ محله در شهر رشت را پوشش می‌دهد؛ روزی ۲ محله با زمان توقفی در حدود ۲ ساعت و نیم. بر خلاف تصور بسیاری از مردم که فکر می‌کنند کتابخانه قاصدک صرفاً مختص به بچه‌ها است اما برای تمام سنین و سلایق کتاب موجود است؛ در واقع تنها حدود ۶۰۰ عنوان از از ۳ هزار نسخه کتاب کتابخانه ویژه کودکان است.

رهبریار با اشاره به موضوعات پرطرفدار این کتابخانه، یادآور شد: روانشناسی، دین و مذهب، آموزش‌های کاربردی (مثل آشپزی، خیاطی و ...)، ادبیات و کتاب‌های کودک و نوجوان از جمله عناوینی هستند که اغلب با استقبال اعضاء و علاقه‌مندان کتاب و کتابخوانی همراه هستند.

این کتابدار با تأکید بر تفاوت برنامه‌های کتابخانه سیار قاصدک قبل و بعد از کرونا، خاطرنشان کرد: پس از شیوع و همه‌گیری کرونا تلاش کردم برنامه‌های آموزشی کتابخانه را در قالب فضای مجازی ادامه بدهم؛ در عین حال از آنجا که بیشتر اعضای کودک از میان خانواده‌های کمتر برخوردار بودند و محدودیت‌های فراوانی در دسترسی‌های سخت‌افزاری داشتند، تصمیم گرفتم به محلات بروم و با اجرای طرح‌هایی مثل «پیک کتاب» ارتباط آنها با کتاب را استمرار بخشم.

رهبریار با اشاره به اجرای طرح «لک‌لک کتاب» به کمک کتابخانه کودک باران رشت، گفت: این طرح (ارسال کتاب به‌صورت رایگان به درب منازل اعضای کودک کتابخانه) را نخستین‌بار در آبان‌ماه ۹۹ اجرایی کردیم و با اینکه در ابتدا ویژه کودکان و نوجوانان دارای ناتوانی‌های جسمی و معلولیت بود اما رفته‌رفته با استقبال و درخواست سایر اعضاء به صورت همگانی برگزار شد. شاید جالب باشد بگویم بسیاری از تقاضاها برای پیوستن به این طرح از ساکنین مرکز شهر بود که با توجه به محدودیت‌های کرونایی تصمیم گرفتیم این خدمت را به آنها نیز ارائه کنیم.

وی همچنین اضافه کرد: در دوران همه‌گیری کرونا، اگرچه کتابخانه به دلیل ملاحظات بهداشتی، مانند گذشته به صورت ثابت در محلی مشخص مستقر نبود اما این باعث نشد از آداب در اختیار قرار دادن کتاب به اعضاء و علاقه‌مندان عدول کنم. از طریق فضای مجازی هماهنگی‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها را انجام می‌دادم و پس از دریافت درخواست‌ها نیز به محل مورد نظر می‌رفتم.

رهبریار با اشاره به اجرای طرح «فراموش‌تان نمی‌کنیم» توسط کتابخانه سیار قاصدک، عنوان کرد: در این طرح که عمدتاً در اسفندماه ۹۸ و بهار ۹۹ انجام شد، به هر کدام از اعضاء یک کتاب به همراه پد الکی و دستکش داده می‌شد تا ضمن فرهنگ‌سازی، اهمیت رعایت پروتکل‌های بهداشتی را نیز گوشزد کنیم.

این کتابدار با اشاره به افزایش انگیزه‌اش در برگزیده شدن کتابخانه سیار قاصدک در مراسم گرامیداشت کتاب، کتابخوانی و کتابدار، خاطرنشان کرد: سهم داشتن یک کتابخانه سیار در این رویداد بزرگ، برایم مایه خوشحالی و مسرت بود اما از اینکه نماینده کتابخانه‌های عمومی سیار در کل کشور بودم حسی غرورانگیز داشتم.

وی با اشاره به مختصات کتابداری در کتابخانه‌های سیار یادآور شد: من و سایر همکارانم در کتابخانه‌های سیار درگیر مشکلات فراوانی هستیم. کتابخانه‌ها را در صورت بروز مشکل می‌توان به صورت موقف تعطیل کرد اما کتابخانه‌های سیار چاره‌ای جز برطرف کردن اضطراری ندارند. اساساً در کنار کار کتابداری، درگیر جزئیات فراوان دیگری هستیم (از جمله مشکلات مرتبط با ماشین) که شیوه برطرف کردنش با موارد مشابه در کتابخانه‌های دیگر متفاوت است. همین افتراقات است که مختصات کتابداری در کتابخانه سیار را با کتابداری در کتابخانه‌های عمومی دیگر متمایز می‌کند.

رهبریار با اشاره به روزهای بازگشایی و از سرگیری دوباره فعالیت کتابخانه‌ها گفت: بیشتر بچه‌هایی که در ارتباط مستمر با کتابخانه بودند از کودکان محلاتی بودند که جز کتابخانه تفریح دیگری نداشتند؛ طبعاً بازگشت به شرایط نسبی قبل و فراهم شدن امکان استفاده دوباره از کتابخانه‌ها باعث خوشحالی زایدالوصف آنها شده است.

وی در پایان اضافه کرد: دیدار دوباره با اعضاء برای من نیز به عنوان یک کتابدار شکلی جالب پیدا کرده است؛ دیدار دوباره با آنها پس از یک سال و نیم و مواجهه با کودکانی که پیش از کرونا به مدرسه نمی‌رفتند و من برایشان کتاب می‌خواندم اما حالا با پشت‌سر گذاشتن کلاس اول، خودشان توانایی خواندن کتاب را پیدا کرده‌اند، حس عجیب و کم‌نظیری است.